Hướng dẫn sinh viên vận dụng mô hình VNEN trong dạy toán ở tiểu học

1. Vài nét về phương pháp dạy học VNEN
Hiện nay, nhiều trường Tiểu học đang thực hiện phương pháp dạy học theo mô hình VNEN. Việc dạy học ở Tiểu học như thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất, phát huy được tính chủ động tích cực của học sinh, đồng thời phù hợp với yêu cầu đổi mới về phương pháp dạy học là một điều cần thiết. Thí điểm  dạy học theo mô hình VNEN cho thấy cơ sở để đạt kết quả tốt khi sử dụng vào dạy học trong chương trình Toán tiểu học.
Phương pháp dạy học VNEN là cách dạy hướng tới việc học tập chủ động. Mô hình VNEN đòi hỏi phát huy tính tích cực của cả người dạy và người học. Thực chất phương pháp này đòi hỏi người dạy phải phát huy tính tích cực chủ động của người học, dạy học thông qua tổ chức các hoạt động của học sinh trong mô hình VNEN
Được đặt vào những tình huống của đời sống thực tế học sinh trực tiếp quan sát, làm thí nghiệm, thảo luận, giải quyết vấn đề đặt ra theo suy nghĩ cá nhân, từ đó việc nắm được kiến thức mới, kỹ năng mới vừa được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo của học sinh. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập, hợp tác
Trong phương pháp học tập, hợp tác vẫn có giao tiếp Thầy - Trò nhưng nổi lên mối quan hệ Trò - Trò. Việc học tập hợp tác được tổ chức ở cấp nhóm, tổ, lớp nhưng được sử dụng phổ biến nhất trong dạy học là hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ 4 đến 6 người
Hoạt động trong tập thể nhóm: Thông qua hình thức này sẽ làm cho từng thành viên bộc lộ suy nghĩ, hiểu biết thái độ của mình, qua đó được tập thể uốn nắn, điều chỉnh, phát triển tình bạn, ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tương trợ, ý thức cộng đồng. Làm cho từng thành viên quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội, hiệu quả học tập sẽ tăng lên nhất là phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành một nhiệm vụ xác định
Trong hoạt động hợp tác, mục tiêu hoạt động là chung của toàn nhóm nhưng mỗi cá nhân được phân công một nhiệm vụ cụ thể. Trong nhóm nhỏ, mỗi cá nhân đều phải nỗ lực, cả nhóm phải phối hợp với nhau để cuối cùng đạt mục tiêu chung. Kết quả làm việc của từng nhóm được trình bày, thảo luận trước lớp sẽ tạo một không khí thi đua giữa các nhóm, đóng góp tích cực vào kết quả chung của bài học.
Do vậy; việc bổ sung kiến thức về phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học VNEN cho sinh viên hệ cao đẳng sư phạm Tiểu học năm thứ hai (học kỳ IV) là điều cần thiết nhằm giúp sinh viên nâng cao kiến thức phương pháp dạy học; giúp sinh viên chuẩn bị tốt hơn cho thực tập tốt nghiệp và giảng dạy tại các trường Tiểu học đang thực hiện theo mô hình này.
2. Thực trạng dạy học theo mô hình VNEN ở trường sư phạm đối với môn toán của sinh viên khoa Giáo dục Tiểu học
Trong học phần “Phương pháp dạy học toán ở tiểu học 1”, mô hình dạy học VNEN và đánh theo thông tư 30, mới chỉ được giới thiệu từ 1 đến 2 tiết. Trong dạy học chương trình phát triển mô hình dạy học mới đối với môn toán (học kỳ IV) cũng chỉ được phân 4 tiết và được dạy xen kẽ vào học phần “Phương pháp dạy học toán 2” và được dạy ở tuần 33, 34 của năm học, mỗi tuần 2 tiết; gồm giới thiệu tài liệu học tập, cấu trúc bài học, thực hành.
3. Hướng dẫn sinh viên vận dụng mô hình VNEN trong dạy toán ở tiểu học
            3.1. Nắm vững phương pháp dạy học khi tổ chức theo hình thức dạy học VNEN
Khi đề cập đến phương pháp học thì cốt lõi của nó là phương pháp tự học. Phương pháp tự học là cầu nối giữa học tập và nghiên cứu khoa học. Nếu rèn luyện cho học sinh có được phương pháp, kỹ năng, thói quen tự học, biết vận dụng linh hoạt những điều đã học và những tình huống mới, biết tự lực phát hiện, đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong thực tiễn thì sẽ tạo cho các em lòng ham học, khơi dậy tiềm năng vốn có của các em. Thông qua thảo luận, tương tác với người khác, học sinh được khuyến khích, được tạo cơ hội để trao đổi, thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, ý kiến, giải pháp.
- Các hoạt động học tương tác khi sử dụng phương pháp VNEN
+ Hỏi đáp giữa Giáo viên và học sinh, giữa học sinh và học sinh
+ Cùng bạn trao đổi về kết quả
+ Cùng chơi các trò chơi học tập
+ Cùng thảo luận
+ Hoạt động học chú trọng hoạt động suy nghĩ có phê phán và suy nghĩ sáng tạo của học sinh (có nhiều câu hỏi mở, đòi hỏi học sinh nhận xét, lựa chọn giải pháp).
- Tổ chức hoạt động dạy học theo phương pháp VNEN
+ Tổ chức hoạt động nhóm
Nhóm trưởng phụ trách thảo luận, tìm hiểu các khái niệm kiến thức; các thành viên trong nhóm trao đổi để sửa sai, kết luận.
+ Tổ chức hoạt động cá nhân
Tự vận dụng các khái niệm kiến thức vào giải các bài tập
Mở rộng không gian học tập: trường học, gia đình, cộng đồng,...
- Kết nối học sinh với nguồn tư liệu học tập với môi trường xung quanh
- Quá trình học là một chuỗi hoạt động học.
Một số vấn đề cần chú ý:
Vận dụng phương pháp dạy học linh hoạt: Những hoạt động trong sách hướng dẫn học có tính gợi ý cao đối với Giáo viên. Trên cơ sở hoạt động này, giáo viên có thể suy nghĩ để thay đổi, điều chỉnh hoạt động các đồ dùng học tập sao cho phù hợp với bối cảnh lớp học mình phụ trách
Trên cơ sở các hoạt động trong từng bài học, Giáo viên có thể lập kế hoạch bài học, chuẩn bị đồ dùng dạy học đưa ra các chỉ dẫn cho học sinh về hoạt động của hội đồng tự quản của học sinh về việc sử dụng thư viện lớp đưa ra các chỉ dẫn để Học sinh học tập tại gia đình, cộng đồng.
3.2. Trang bị kiến thức về quy trình tổ chức dạy học theo mô hình VNEN cho sinh viên
            Để tổ chức dạy học toán theo VNEN, sinh viên cần nắm vững quy trình theo các bước như sau:
Bước 1: Tạo hứng thú cho học sinh (tạo ra tình huống có vấn đề)
Bước 2: Tổ chức cho học sinh trải nghiệm (nhóm thảo luận)
Bước 3: Phân tích, khám phá, rút ra kiến thức mới
- Dựa vào vốn sống, vốn hiểu biết của học sinh
- Tính chất đặc trưng của bài học
Bước 4: Thực hành, củng cố bài tập (học sinh tự làm bài tập)
Bước 5: Ứng dụng (vận dụng vào thực tiễn)
Mô hình VNEN có ý nghĩa quan trọng trong việc giảng dạy các mảng kiến thức toán ở tiểu học, có tính thực hành cao, như khi dạy đại lượng - đo đại lượng, dạy hình thành các biểu tượng hình học... Trên cơ sở mô hình VNEN học sinh có thể hoạt động cá nhân hoặc hoạt động nhóm; đặc biệt là việc vận dụng vào thực tiễn cuộc sống.
3.3. Hướng dẫn sinh viên cách đánh giá trong dạy học theo mô hình VNEN
Động viên học sinh là chính, giúp học sinh tự tin
Đánh giá cả quá trình học tập, không chỉ đánh giá kết quả học tập, đánh giá năng lực
Tự đánh giá là chính: cá nhân, nhóm, tổ,..
Giáo viên đánh giá thường xuyên qua theo dõi, hướng dẫn trong quá trình kiểm tra kết quả học tập ở từng phần và cuối quá trình học tập
Cách thức: Học sinh tự đánh giá, giáo viên đánh giá.
3.4. Hướng dẫn sinh viên khai thác, đánh giá tiết dạy học theo mô hình VNEN qua xem video
Quá trình xem video sinh viên làm việc theo nhóm cùng trao đổi, thảo luận, phân tích để thấy được các hoạt động cụ thể của giáo viên và học sinh nói gì, làm gì và phân phối thời gian thế nào trong tiết dạy học. Sinh viên tập trung vào; việc học của học sinh, theo dõi nét mặt, hành vi, thái độ tập trung đến bài học của từng học sinh, đánh giá mức độ nắm vững bài của học sinh, sự hào hứng hoặc thờ ơ với bài học của học sinh, những khó khăn của học sinh, tìm mối liên hệ giữa việc học của học sinh với tác động của phương pháp, nội dung dạy học; các cách xử lý tình huống của giáo viên.
Qua thực hành xem video tiết dạy mẫu; đã giúp sinh viên tìm hiểu kỹ và phân tích 5 bước lên lớp một cách cụ thể, rõ ràng về quá trình hoạt động dạy và học; thấy được, mô hình VNEN không thay đổi nội dung chương trình dạy học trong sách giáo khoa mà chỉ thay đổi cách dạy, cách học và cách giáo dục học sinh, thấy được sự tiếp cận với phương pháp dạy học và giáo dục tiên tiến. Qua đó tăng cường niềm tin cho sinh viên học tập, trau dồi kiến thức phương pháp dạy học, tuy nhiên để áp dụng vào thực tế thực tập và giảng dạy sau này, sinh viên tiếp tục nghiên cứu và tập giảng nhiều hơn trong các buổi rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên.
Sau đây là những hình ảnh về hoạt động xem video, đánh giá tiết dạy của sinh viên lớp K16TB và những hình ảnh của video về tiết dạy toán.